Sobre o CNI

A nosa
historia

A historia dos Servizos Secretos é tan antiga como a historia. A necesidade de dispoñer de información para entender a realidade ou vencer ao inimigo existe dende o principio dos tempos.

En tódalas guerras, utilizáronse os Servizos de Información para coñecer con antelación os plans tácticos do inimigo. As bases do que hoxe coñecemos como Servizos de Intelixencia, naquel momento intimamente ligados ao corpo diplomático, foron establecidos no século XV polos diferentes Estados italianos. Sen embargo, o seu desenvolvemento exponencial tivo lugar fundamentalmente no período de entreguerras e, en particular, despois da Segunda Guerra Mundial. Despois deste conflito, o uso dos Servizos de Intelixencia xeneralizóuse a outras áreas da vida e da sociedade, co resultado de que os Servizos deixaron de ter un carácter exclusivamente militar.

En España existen numerosos antecedentes históricos do uso da Intelixencia, entre os que destacan os vinculados a acontecementos como a Guerra de Independencia, as guerras Carlistas ou as campañas de Ultramar e Marrocos, aínda que non se mantivo unha liña de continuidade temporal.

Os inicios

Isabel la Católica

Isabel a Católica

Isabel I de Castela (Isabel a Católica), foi unha figura chave na historia de España durante finais do século XV e principios do XVI.

Durante a súa rexencia, encarou numerosos desafíos aos que fixo frente establecendo unha rede de espionaxe e servizos de intelixencia, empregando axentes secretos e diplomáticos co fin de recopilar información sobre as intrigas políticas, as conspiracións e os movementos dos inimigos da coroa.

También empleó Tamén empregou códigos secretos e técnicas de cifrado para protexer a comunicación confidencial entre os seus axentes e xenerais no campo de batalla. Aproveitou a súa capacidade diplomática para fixar alianzas estratéxicas e obter información de fontes estranxeiras.
Século XV
Carlos I de España

Carlos I de España

Foi un dos monarcas máis poderosos do seu tempo. Fillo de Felipe o Fermoso e Xoana I de Castela herdou un vasto imperio que incluía España, Países Baixos, partes de Italia e territorios de América. 

Este monarca recoñeceu a importancia de contar con información estratéxica para afrontar desafíos políticos e militares, e manter o seu dominio sobre un imperio tan vasto e diverso. 

Os servizos de intelixencia da época eran rudimentarios pero eficaces, xa que existían varias redes de espías e diplomáticos que recompilaban información sobre os movementos doutras potencias, as intrigas políticas internas e posibles levantamentos.

Carlos I empregou varios métodos para obter información, incluíndo o uso de axentes secretos, a interceptación da correspondencia e o uso de diplomáticos como espías.  
Século XVI
Image

Felipe II

Image
Image
A España de Felipe II contou cos servizos de espionaxe máis avanzados do seu tempo. A súa extensa rede de espías foi un dos factores polos que mantivo o seu estatus de potencia hexemónica. Ningunha outra nación adicou tantos recursos humanos e materiais á intelixencia.

Carnier, C, (2005), Espías de Felipe II. Madrid: La Esfera De Los Libros 
Juan Velázquez de Velasco

Juan Velázquez de Velasco

Juan Velázquez de Velasco, quen asumiu o liderado dos servizos secretos en 1598, elevou a Felipe III o seu desexo de centralizar toda a información obtida polos espías ao seu mando, co obxectivo de crear informes útiles para a toma de decisións relevantes.

A proposta de Velázquez foi tan exitosa que foi nomeada como "Espia Maior", un posto que pode ser considerado como un precursor lexano do actual Centro Nacional de Intelixencia (CNI).    
Século XVI
Quevedo

Francisco de Quevedo

Francisco de Quevedo, un dos escritores máis destacados do Século de Ouro español, tivo tamén unha relación intrigante cos servizos de intelixencia, desempeñando un papel importante no ámbito político e de espionaxe de España do século XVII.

Quevedo estivo involucrado en actividades políticas e diplomáticas, e crese que traballou como espía para o Conde-Duque de Olivares, o poderoso valido do rei Felipe IV de España. 

A súa relación cos servizos de intelixencia evidénciase na súa correspondencia e na súa participación nas intrigas políticas da época, e atribúenselle numerosos informes e conspiracións descubertas durante o seu tempo como espía.

Sen embargo, foi encarcerado en varias ocasións polas súas disputas con figuras influentes da Corte e as súas propias ambicións políticas. Con todo, Quevedo deixou un legado duradeiro tanto na literatura como no ámbito da política e os servizos de intelixencia. 
Século XVII
O Marqués da Ensenada

O Marqués da Ensenada

O Marqués da Ensenada, Zenón de Somodevilla e Bengoechea, como ministro de Fernando VI, tivo como principal obxectivo fortalecer a posición naval de España e contrarrestar a influencia británica no Atlántico, considerándoo crucial para a seguridade e prestixio do país.  

Para conseguilo, organizou unha extensa rede de espionaxe que operaba nas principais capitais europeas. Na súa labor destaca a misión, a cargo do mariño Jorge Juan, de obter información secreta sobre as técnicas de construción naval británicas, que foi esencial para modernizar e fortalecer a frota española.

A rede de espionaxe encabezada por Ensenada foi fundamental para obter intelixencia estratéxica sobre os movementos e plans doutras potencias marítimas, o que permitiu a España tomar decisións informadas en materia de política exterior e defensa.
Século XVIII
Jorge Juan (Mr. Josues)

Jorge Juan (Mr. Josues)

Jorge Juan e Santacilia foi un destacado científico, matemático e mariño español do século XVIII, coñecido pola súa destacada labor en diversos campos do coñecemento, pero, sobre todo, polas súas contribucións á construción naval.

Jorge Juan e Santacilia participou na mellora do deseño dos buques de guerra españois, levando a cabo unha misión de espionaxe contra a mariña británica, recompilando información secreta sobre as técnicas de construción naval inglesas.  

A pesar da detección da actividade de espionaxe por parte dos británicos, a misión foi un éxito e Jorge Juan logrou regresar a España con valiosa información e máis de medio centenar de expertos náuticos recrutados clandestinamente. Este éxito espertou a ira británica e desencadeou unha serie de acontecementos políticos que levaron á deshonra do ministro español responsable da misión.

O legado de Jorge Juan contribuíu ao rearme naval español e demostrou a importancia da espionaxe nos asuntos internacionais do século XVIII. 
Século XVIII

Os inicios

Historia recente

1935 - 1977

1978 - 1985

1986 - 2001

2002 - 2008

2009 - Presente

En 1935 considerouse a creación do primeiro Servizo de Intelixencia en España baixo o Ministerio de Guerra, pero a Guerra Civil truncou esa tentativa.

Durante o conflito, as dúas partes estableceron os seus propios servizos de intelixencia. Posteriormente, España contou con ata oito servizos diferentes, con competencias pouco claras e duplicidades de funcións.

Algúns destes servizos foron:

  • Servizo de Información da Dirección Xeral de Seguridade
  • Servizo de Información do Movemento
  • Servizo de Información do Exército da Terra, da Armada e do Exército do Aire
  • Servizos de Intelixencia Estranxeira e de Contraintelixencia

A chegada do rei Juan Carlos I en 1975 supuxo unha nova etapa para España e os seus servizos de intelixencia.

En 1972 foi promulgado o decreto de creación do Servizo Central de Documentación, o SECED, constituído como Dirección Xeral da Presidencia do Goberno, e que dependía directamente do almirante D. Luis Carrero Blanco, naquel entón ministro subsecretario da Presidencia.

O SECED centrábase en contrarrestar a oposición ao réxime franquista, respaldando á Organización Nacional Contra Subversiva (OCN). A pesar de operar nun período de transformación, os servizos de intelixencia españois desempeñaron un papel crucial no camiño cara á democracia.

Foi recoñecida a necesidade de reformas para adaptarse a un réxime democrático, o que implicou o cesamento das actividades contra a oposición franquista coa legalización de partidos políticos.

1977, Adolfo Suárez converteuse en presidente do Goberno tras as primeiras eleccións democráticas. Co apoio de Manuel Gutiérrez Mellado, foi establecido o primeiro Servizo Nacional de Intelixencia, o CESID, o 4 de xullo dese ano, substituíndo ao SECED e á Intelixencia Militar.

O xeneral José María Bourgón López-Dóriga foi o primeiro director do CESID, que se dividía en tres seccións: Intelixencia Interior, Intelixencia Exterior e Técnica. Sucedeuno o xeneral Gerardo Mariñas Romero, que se centrou na loita contra o involucionismo e o terrorismo de ETA.

En 1981, o CESID enfocouse en obter, avaliar e interpretar información para previr ameazas involucionistas, desestabilizacións constitucionais e espionaxe.

Con Leopoldo Calvo Sotelo como presidente e o tenente coronel Emilio Alonso Manglano como director, a Defensa Nacional foi o principal foco do CESID, que experimentou un crecemento de recursos e instalacións.

Baixo o liderado do xeneral Emilio Alonso Manglano, o CESID colaborou na constitucionalización das Forzas Armadas e estableceu relacións con outros servizos de intelixencia entre 1984 e 1985.

A creación do CESID en España igualou ao país con outros estados occidentais que xa tiñan institucións similares. Catro meses despois, o CESID foi declarado responsable de recoller, avaliar e interpretar información para a defensa nacional, priorizando as necesidades da Xunta de Xefes do Estado Maior.

En 1982, o CESID ampliou o seu papel para satisfacer as necesidades de información do presidente do Goberno e do ministro de Defensa, incluíndo novas misións como Intelixencia Interior, Exterior, Contraintelixencia e Tecnoloxía.

O servizo enfocou a súa atención no Mediterráneo, destacando en intelixencia para o Norte de África e Oriente Medio, o que impulsou un avance significativo na División de Intelixencia Exterior durante a consolidación internacional de España.

Realizou labores de intelixencia para identificar e avaliar apoios a movementos terroristas en España, tanto nacionais como internacionais, sen ter competencias policiais. Durante a súa etapa de expansión tivo que afrontar críticas por unha filtración de información clasificada.

En 1995 foi aprobado o Regulamento de persoal do CESID. Aínda que tivo pouco impacto externo debido ao seu carácter interno, foi fundamental para a profesionalización dos membros dentro da institución.

O CESID estableceu delegacións internacionais e mellorou a colaboración con varios servizos de intelixencia, incluíndo o KGB e o GRU soviéticos, e fortaleceu relacións cos servizos de intelixencia en varios países, como Israel, Exipto, Siria, Xordania, Irán e Iraq.

Isto levou ao nomeamento dun novo director en 1995, o xeneral de división Félix Miranda Robredo, sucedido polo tenente xeneral D. Javier Calderón Fernández en maio de 1996.

En 2001, o CESID marcou un fito tras nomear o seu primeiro director civil con rango de Secretario de Estado, D. Jorge Dezcallar de Mazarredo. Continuou no cargo logo da transformación do CESID no CNI ao ano seguinte.

En maio de 2002, creouse o Centro Nacional de Intelixencia (CNI), sucedendo o CESID, coas súas función e director herdados. Por primeira vez, o CNI tivo recursos para cumprir os seus obxectivos, grazas a dúas leis importantes que regulaban o seu funcionamento.

O 9 de outubro de 2003, morreu en acto de servizo como resultado dun ataque terrorista en Bagdad (IraK) o membro do CNI:

José Antonio Bernal Gómez.

O CNI aumentou os seus esforzos para loitar contra o terrorismo, especialmente o terrorismo islamita radical, e a inmigración ilegal, con máis medios e persoal. Tras as eleccións de 2008, Alberto Saiz Cortés foi reconfirmado como director do CNI, con Elena Sánchez Blanco como secretaria xeral.

Unha destas leis, Lei 11/2002, detalla a natureza, obxectivos, funcións e controis parlamentarios e xudicial do CNI. A outra, a lei orgánica 2/2002, establece un control xudicial previo sobre as actividades do CNI que afectan aos dereitos fundamentais. Ademais, en 2002, Dna. María Dolores Vilanova Alonso converteuse na primeira muller en ser nomeada secretaria xeral do CNI.

Posteriormente, o sábado 29 de novembro de 2003, nove membros do CNI faleceron noutro ataque terrorista. Tódolos falecidos recibiron, a título póstumo, a Cruz ao Mérito Militar ou Aeronáutico con distintivo vermello.:

  • Carlos Baró Ollero
  • José Lucas Egea
  • Alberto Martínez Gonzalez
  • José Ramón Merino Olivera
  • Alfonso Vega Calvo
  • Alberto Martínez González
  • José Ramón Merino Olivera
  • José Carlos Rodríguez Pérez
  • Luis Ignacio Zanón Tarazona

En xullo de 2009, o xeneral D. Félix Sanz Roldán foi nomeado Secretario de Estado do Centro Nacional de Intelixencia.

En xuño de 2017, Dna. Paz Esteban López substituíu a Dña. Beatriz Méndez de Vigo como secretaria xeral.

En xuño de 2018, o Centro Nacional de Intelixencia cambiou a súa adscrición ministerial pasando do Ministerio da Presidencia e das Administracións Territoriais ao Ministerio de Defensa, como parte dunha restruturación ministerial. A pesar deste cambio, o CNI segue centrado na súa modernización e adaptación ás necesidades da sociedade española do século XXI.

En maio de 2022, comeza o mandato de Doña Esperanza Casteleiro Llamazares.

En decembro de 2024 iníciase o mandato como Secretario Xeral de D. Luis García Terán.

En decembro de 2011 cambiou a adscrición do Centro Nacional de Intelixencia, que pasou do Ministerio de Defensa ao Ministerio de Presidencia. En agosto de 2012, Dna. Beatriz Méndez de Vigo Montojo foi nomeada secretaria xeral do CNI.

No ano 2020 comezaron os mandatos de Dona Paz Esteban López como secretaria do Centro Nacional de Intelixencia, e de D. Arturo Relanzón Sánchez-Gabriel como secretario xeral.

A organización adáptase constantemente para satisfacer as necesidades de intelixencia do Goberno, mantendo os principios de eficacia e coordinación. O CNI continúa coa súa misión de apoiar ás autoridades na seguridade e defensa do Estado e os intereses españois, sempre dentro da legalidade e co obxectivo dunha sociedade máis estable, segura e libre.

1935 - 1977

Primeira tentavia e Creación do SECED

1978 - 1985

CESID: A defensa nacional como eixo central.

1986 - 2001

CESID: A defensa nacional como eixo central.

2002 - 2008

Creación do CNI

2009 - Presente

Creación do CNI
Un Centro que mira ao futuro