Gure historia
Inteligentzia-zerbitzuen jatorria
Zerbitzu sekretuen historia Historia bera bezain zaharra da. Errealitatea ulertzeko, etsaia garaitzeko edo arerioa gainditzeko informazioa izateko beharra, garaien hasieratik existitzen da.
Hala ere, bere garapen esponentziala, batez ere, gerren arteko garaian eta II. Mundu Gerraren ondoren gertatu zen. Gatazka honen ondoren, Inteligentzia zerbitzuen erabilera bizitzako eta gizarteko beste esparru batzuetara zabaldu zen, Ondorioz, zerbitzuek izaera militarra izateari utzi zioten.
Espainiari dagokionez, Inteligentziaren erabileraren aurrekari historiko ugari daude, eta bereziki gertaera zehatzei lotutakoak nabarmentzen dira, hala nola Independentzia Gerrari, Karlistadei edo Itsasoz Haraindiko eta Marokoko Kanpainei lotutakoak, denboran zehar jarraitutasun linealik ez dagoen arren.
Lehen saiakera eta SECED sortzea
Espainian Inteligentzia zerbitzu bat sortzeko lehen saiakera 1935ean egin zela uste da, Bigarren Errepublikako Gobernuak garai hartako Gerra Ministerioaren mendeko Informazio Zerbitzu bat egituratzea komeni zela planteatu zuenean. Zerbitzu honen bizitza oso laburra izan zen, eta ia ez zuen jarduerarik izan: Gerra Zibilaren eztandak amaiera eman zion lehen esperientzia horri.
Liskarrean zehar (1936-1939), aurrez aurre zeuden bandoetako bakoitza bere Informazio-Zerbitzuak antolatzen saiatu zen, eta, horren ondorioz, lehiakide bakoitzak informazio-organo ugari sortu zituen, bere eginkizunak modu independentean betetzen saiatzen zirenak. Hurrengo urteetan, Espainian zortzi Informazio-Zerbitzu desberdin zenbatu ziren, bakoitzak bere eskumen-esparrua zehaztugabe zuela, eta horrek bikoiztasunak eragin zituen maiz.
Zerbitzu horietako batzuk, batez ere barneko informazioan bildutakoak, honako hauek izan ziren:
- Mugimenduaren Informazio Zerbitzua, Estatuko lurralde osoan informazio politikoaz arduratzen zena.
- Segurtasuneko Zuzendaritza Nagusiko Informazio Zerbitzua, garai hartan delitu politiko-sozialak deitzen zirenak ikertzeaz arduratzen zena, Guardia Zibilaren Informazio Zerbitzuarekin lankidetzan.
- Lurreko Armadaren, Armadaren eta Aireko Armadaren Informazio Zerbitzuak, Kuartel Orokorretako Bigarren Atalei (Inteligentzia) atxikita daudenak.
- Kanpo Inteligentziako eta Kontrainteligentziako zerbitzuak, Goi Estatu Nagusiko Hirugarren Atalaren (Operazioak) mendekoak.
1972ean, Dokumentazio Zerbitzu Nagusia (SECED) sortzeko dekretua promulgatu zen. SECED Gobernuaren Lehendakaritzako Zuzendaritza Nagusi gisa eratu zen, eta Luis Carrero Blanco almirantearen mende zegoen zuzenean, garai hartan Lehendakaritzako idazkariordea baitzen.
SECEDen eginkizun nagusia garai hartan kontrasubertsioa deitzen zena zen, hau da, egun horietan erregimen frankista hilzorian zegoenaren aurka zeuden pertsonak ezagutzea. Horrela, administrazio estaldura ematen zitzaion Erakunde Kontrasubertsio Nazionalari (OCN). Hala ere, aldaketa-garaiak ziren, eta SECEDen lana zerikusia izan zuen: garai hartako Espainiako informazio-zerbitzuek eraginkortasunez bete zutela beren lana eta demokrazia iristen lagundu zutela.
1975ean Juan Carlos I.a Erregeak Koroa hartu zuenean hasi zen Espainiako historiaren aro berriak eragina izan zuen Zerbitzuen antolaketan eta bilakaeran. Argi zegoen gehiegi zeudela, inkomunikatuta zeudela, haien eskumenak gainjarri egiten zirela eta haien funtzio eta helburu gehienak ez zegozkiotela erregimen demokratiko bati. Garai berriek, batez ere, zerbitzuen interferentziak politika nazionalean amaitzea eskatzen zuten. Sistema demokratiko berriak, alderdi ezberdinak legeztatuta, ordura arte Frankoren erregimenaren aurka egin ziren taldeen aurkako jarduerak amaitzea zekarren.
CESID: Defentsa nazionala ardatz nagusi gisa eta nazioartekotzea
1977an, demokraziako lehen hauteskunde orokorrak egin ondoren, Adolfo Suarez izan zen Gobernuko presidente berria. Manuel Gutiérrez Mellado orduko Defentsa Gaietarako presidenteordearen paregabeko bultzadaz, urte bereko, uztailaren 4an jaio zen izaera nazionaleko lehen Inteligentzia zerbitzua izango zena, Defentsako Informazio Zentro Gorena (CESID), SECED eta Armaden Goi Estatu Nagusian dagoen Inteligentzia Militarra ordezkatzeko.
Bere sorrerarekin, Espainia mendebaldeko gainerako herrialdeekin parekatu zen, erakunde ofizialen artean antzeko ezaugarriak zituzten erakundeak baitzituzten. Lau hilabete geroago, ezarri zen CESID izango zela Defentsa ministroari beharrezko edo Defentsa Nazionalari interesatzen zitzaion informazio guztia lortzeko, ebaluatzeko, interpretatzeko eta emateko ardura izango zuen, organoa, batez ere Estatu Nagusiko Buruen Batzordearen beharrei erantzunez.
José María Bourgón López-Dóriga jenerala izan zen Zerbitzuko lehen Zuzendaria, garai hartan hiru sailetan egituratzen zen erakundea: barne Inteligentzia, Kanpo Inteligentzia eta Teknika. Bourgonen ondorengoa Gerardo Mariñas Romero jenerala izan zen, bi mehatxutan zentratutako Inteligentzia zerbitzu baten Zuzendaria izan zena: inboluzionismoa -erregimen zaharrera itzultzeko zenbaiten saiakerak-, eta ETA-ren terrorismoa.
1981ean, CESIDen lehentasunak zehaztu ziren, Organo hori arduratuko da “Defentsa Saileko titularrari beharrezko edo Defentsa Nazionalari interesatzen zaion informazio guztia lortzeaz, ebaluatzeaz, interpretatzeaz eta emateaz, mehatxu inboluzionistak, ezegonkortasun konstituzionalak eta espioitza-ekintzak prebenitzen laguntzeko”.
Leopoldo Calvo Sotelo Gobernuan zegoela, eta Emilio Alonso Manglano teniente koronela Zuzendari karguan zegoela (postu horretan egon zen hamabost urtez), “Defentsa Nazionala” bitarteko eta instalazioetan hazten zihoan zerbitzu baten lanaren ardatz bihurtu zen.
1982an CESID aipatzen zen Gobernuko presidentearen informazio-beharrak asetzeaz arduratzen zela defentsaren arloan Gobernuaren jarduna zuzendu eta koodinatzeko, eta Defentsa ministroaren informazio-beharrak asetzeaz, politika hori berehala antolatu eta koordinatzeko eta politika militarra gauzatzeko. Horren ondorioz, aurrekoak bildu eta zabaltzen zituzten misio berriak sortu ziren: Barne Inteligentzia, Kanpo Inteligentzia, Kontrainteligentzia eta Teknologia, Prozedurak, Helburuak eta Defentsarako Intereseko Instalazioak.
1985. urtea. CESIDen nazioartekotzea
Emilio Alonso Manglano jeneralaren zuzendaritzako lehen urteetan, CESIDen lanak Indar Armatuen konstituzionalizazio-prozesuan laguntzera bideratu ziren batez ere. 1984-1985 urteetan, CESIDek beste Inteligentzia zerbitzuekin harreman instituzionalak ezarri zituen, Gerra Hotza nagusi zen mundo batean lankidetza iraunkorra lortzeko.
Batez ere Mediterraneoaren egonkortasunean jartzen du arreta, eta eremu horretan duen espezializazioak Afrika Iparraldeko eta Ekialde Ertaineko Inteligentzia espezialistarik onena bihurtzen du. Horregatik, jauzi kuantitatibo eta kualitatibo bat gertatzen da Kanpo Inteligentziaren Dibisioari eragiten dioten interes eta bitartekoetan, Espainia nazioartean sendotu den urte batzuetan.
CESIDek ordezkaritzak ireki zituen herrialde askotan eta lankidetza harremanak garatu zituen antzeko beste Zerbitzu batzuekin. Harreman hauek, Sobietar Batasuneko Inteligentzia zerbitzuekin, KBGrekin edo GRUrekin aldizkako harremanak izatera ere eraman zuten, europar mailan tirabirak leuntzeko balio izan zutenak, kontinentearen defentsarako Estatu Batuetako misil estrategikoen hedapena eztabaidatzen ari zenean, indar sobietarren balizko eraso nuklear baten aurrean. Israel, Egipto, Siria, Jordania, Iran eta Irakeko zerbitzuekin ere harremanak sendotu ziren.
Aldi berean, CESIDek Inteligentzia jarduera bat garatu zuen, Espainian atentatuak egiten zituzten mugimendu terroristen (nazionalak zein nazioartekoak) babesak ezagutu eta ebaluatzeko. Inteligentzia zerbitzu gisa, CESIDek ez zuen polizia-eskumenik, eta haren eginkizuna informazioa aztertzera mugatzen zen. Ondoren, informazio hori Estatuko segurtasun indar eta kidegoen eskura jartzen zuen, haiek baitute delituak jazartzeko ardura.
CESIDen hedapen eta finkatze-etapa hori lausotu egin zen, aldi baterako, informazio sailkatua ostu zelako, eta horrek kritika ugari eragin zituen Zerbitzuaren aurka. Gertaera hauek eragindako krisiak, 1995ean, Zuzendari berri baten izendapena eragin zuen, Felix Miranda Robredo dibisioko jenerala, kargu horretan mantendu zena Javier Calderón Fernández teniente jenerala 1996ko maiatzean Zuzendari izendatu zuten arte.
1995ean, onartu zen CESIDeko Langileen Estatutua. Kanpora begira ez zuen garrantzi berezirik izan, barne-araudia zelako, baina bai bere kideentzat, Zentroko kide gisa behin betiko profesionalizatzeko bidea ikusi baitzuten.
2001ean beste mugarri bat ezarri zen CESIDen modernizazioan, Jorge Dezcallar de Mazarredo jauna Zuzendari izendatu baitzen lehen zibil, Estatu Idazkari mailarekin.
CNI sortzea
2002ko maiatzean, Inteligentzia Zentro Nazionala sortu zen, zuzendaria eta funtzioak oinordetzan jasotzen zituena, baina lehen aldiz, lege- eta erregelamendu-xedapenek esleitutako helburuak betetzeko behar ziren tresnez hornitua zegoena, garrantzitsuena bere funtzionamendua arautzen zuten bi lege izanik. 2002an Maria Dolores Vilanova Alonso izendatu zuten idazkari nagusi.
Maiatzaren 6an, CESIDetik CNIrako aldaketa gauzatzen duten bi lege onartu ziren. Alde batetik, 11/2002 Legea, Inteligentzia Zentro Nazionala sortzen duena, zeinak modu bateratu eta sistematikoan jasotzen dituen haren izaera, helburuak, printzipioak, eginkizunak, antolaketaren funtsezko alderdiak eta araubide juridiko administratiboa, bai eta kontrol parlamentarioa eta judiziala ere, horiek dira haren funtzionamendu eraginkor eta gardenaren funtsa.
Bestalde, 2/2002 Lege Organikoa, Zentroaren jardueren kontrol judiziala arautzen duena, baldin eta Espainiako Konstituzioan aitortutako oinarrizko eskubideei eragiten badiete, 18.2 eta 3 artikuluetan.
Inteligentzia Zentro Nazional berriarentzat garrantzitsuak diren data horiekin batera, beste egun batzuk ere gogoratu behar dira. CNIk igaro duen etaparik zailenetako batean, urriaren 9an, José Antonio Bernal Gómez CNIko kidea hil zen Bagdaden (Irak) burututako atentatu terrorista baten ondorioz. Ondoren, azaroaren 29an, larunbata, beste atentatu terroristan Carlos Baró Ollero jauna, José Lucas Egea jauna, Alberto Martínez González jauna, José Ramón Merino Olivera jauna, José Carlos Rodríguez Pérez jauna, Alfonso Vega Calvo jauna eta Luis Ignacio Zanón Tarazona jauna hil ziren. Hildako horiei, zendu ondoren, Meritu Militarrari edo Aeronautikoari Gurutzea eman zitzaien bereizgarri gorridunarekin.
2004. urtea betirako grabatuta geratuko da espainiarren oroimenean. 2004. urtea betirako grabatuta geratuko da espainiarren oroimenean, nazioarteko terrorismoaren beste biktima bat bihurtuz, 2001eko irailaren 11n Estatu Batuetan izandako atentatuen ondoren.
2004ko hauteskunde orokorren ondoren, Gobernu berriak CNIren zuzendaritza aldatzea erabaki zuen eta, CNIko Estatu-Idazkari Zuzendari izendatu zuten Alberto Saiz Cortés jauna. Hilabete batzuen buruan, Esperanza Casteleiro Llamazares andrea izendatu zuten CNIko Idazkari Nagusia.
CNIk aro horri ekin zion, sinetsita terrorismoa, bere nazioarteko aldaera berriarekin, aurre egiteko mehatxurik larriena zela, eta, horregatik, horri aurre egiteko ahaleginak areagotu zituen, Estatuko segurtasun indar eta kidegoekin koordinatuta. Zeregin horretarako, Gobernuak, Zentroak hala eskatuta bere gaitasunak handitzea erabaki zuen, plantilla handituz eta finantza-baliabide gehiago emanez. Aurrekontu-igoera hori bereziki islatu zen jatorri islamista erradikaleko terrorismoaren aurkako borrokan eta CNIk legez kanpoko immigrazioarekin lotutako fenomenoei buruz egindako ahalegin garrantzitsuan, ahaztu gabe izaera nazionaleko mehatxu terrorista, nazionaleko mehatxu terrorista.
Legegintzaldia amaitu ondoren (2004-2008), martxoan hauteskunde orokorrak egin ziren eta, horien ondoren, Gobernu berriak Alberto Saiz Cortés CNIko Estatu-idazkari zuzendaria izendatu zuen kargurako. Geroago, Elena Sánchez Blanco andrea izandatu zuten CNIko idazkari nagusi.
CNI sendotzea. Etorkizunari begira dagoen zentroa
2009ko uztailaren 3an, Inteligentzia Zentro Nazionaleko Estatu idazkari izendatu zuten Félix Sanz Roldán jenerala.
2011ko abenduan, Inteligentziako Zentro Nazionalari atxikitzeko modua, aldatu zen, Defentsako Ministeriotik Presidentziako Ministeriora. 2012ko abuztuan, Beatriz Méndez de Vigo andrea CNIko idazkari nagusi izendatu zuten.
2017ko ekainean, Paz Esteban López andrea CNIko idazkari nagusi izendatu zuten. 2018ko ekainean ministerio-sailak berregituratzen zituena eta Inteligentzia Zentro Nazionalaren atxikipena aldatzen zuena Lehendakaritza eta Lurralde Administrazioetarako Ministeriotik Defentsa Ministeriora pasatzen zena. Etapa berri honetan, CNIk ere jarduera ildoa mantentzearen eta hobetzearen aldeko apustuarekin jarraitu zuen, modernizatzeko eta XXI. mendeko Espainiako gizarteak dituen premietara eta eskaeretara egokitzeko etengabeko prozesu batean jarraitzearen alde.
Agian, munduko testuinguru berri horren eta mehatxu berrien ondorio zuzenenetako bat da, hain zuzen ere, Inteligentziaren balioa handitzea informazio hutsaren aurrean; edo, kualitatiboarena kuantitatiboaren aurrean. Ziurgabetasun berriek eskatzen dituzten erantzunak ez daude hainbeste informazioaren kantitatearen mende -mundu globalizatuak ugari jartzen baitu gure esku-, baizik eta informazio horren kalitatearen eta, batez ere, haren balorazio eta interpretazio egokiaren mende.
2020an hasi ziren Inteligentzia Zentro Nazionaleko Estatu idazkari den Paz Esteban López andrearen eta Inteligentzia Zentro Nazionaleko idazkari nagusi Arturo Relanzón Sánchez Gabriel jaunaren agintaldiak.
2022ko maioan Esperanza Casteleiro Llamazaresen komeria edo mandatua.
Erakundea etengabe ari da garatzen, eraginkortasun, espezializazio eta koordinazio printzipioen arabera jarduteko Gobernuak definitutako Inteligentzia premien arabera.
Inteligentziaren funtsa berbera izan da, da eta izango da beti: agintariei laguntza ematea Estatuaren segurtasunari eta defentsari, eta espainiarren interesei buruzko erabakiak hartzeko orduan. Bide horretan eta helburu horrekin, CNIk aurrera egiten jarraitzen du, legea zorrotz betez eta beti Espainiari eta espainiarrei zerbitzua, ematearen idea nagusi izanik, gizarte egonkorrago, seguruago eta askeago baten bila.
